Tijdens een lezing over duurzaam leven door Sam Janse merkte ik dat de moed me in de schoenen zonk. Ik doe al zoveel, maar het haalt zo weinig uit. Hoe hou ik hoop in de ecologische crisis?

Wat kan ik nog meer doen?

Meer dan tien jaar geleden begon ik te schrijven over duurzaam leven. Voor Huis van Belle – een online platform voor christelijke tienermeisjes – ging ik de uitdaging aan een jaar geen kleren te kopen. Tegelijkertijd verdiepte ik me in de kledingindustrie en daar werd ik niet blij van. In diezelfde tijd ging ik ook voor het eerst naar een kledingruil. Mijn bevindingen deelde ik via mijn blogs. Vanaf die tijd veranderde mijn koopgedrag. Ik kocht minder kleren, zocht naar meer duurzame merken en begon tweedehands kleding te kopen. Nu is dat al heel lang mijn nieuwe normaal.

Verder maak ik geen verre reizen, heb ik nog maar twee keer in mijn leven gevlogen en de kachel blijft in de winter op een laag pitje. De auto hebben we weggedaan. Toegegeven, ik zou wel minder vlees kunnen eten en wat vaker lokaal en duurzaam geproduceerde producten kunnen kopen, maar al met al vind ik dat ik voor een westerling het redelijk goed doe als het om duurzaam leven gaat.

En hier gaat het een beetje mis bij mij. Want ik merk dat ik verslap. Het enthousiasme om eenvoudig en duurzaam te leven is er een beetje vanaf. Want als ik in de stad loop en zie wat daar allemaal aangeboden wordt en als ik dan vrouwen met grote tassen van de Primark voorbij zie komen, dan zakt de moed me in de schoenen. Wat voor zin heeft dit duurzame leven eigenlijk? Het lijkt zo vaak een druppel op de gloeiende plaat. En al die groene mensen die ik ken, hebben hun inspanningen wel zin?

Wij zijn verslaafd aan kopen

Sam Janse schreef samen met anderen een boekje over eenvoudig leven. Het zijn acht bijbelstudies over het thema duurzaam leven. Ik heb het boekje nog niet gelezen (inmiddels wel tweedehands besteld), maar deze dominee kwam in de Maranathakerk een lezing houden over het eenvoudige leven, dat volgens hem een goed leven is. En omdat dit thema mij blijft boeien, maar de laatste tijd ook frustratie en vragen oproept, ging ik ernaar toe.

Een deel van zijn verhaal was niet onbekend voor mij, alhoewel het wel weer goed en ook schokkend was om de feiten weer eens onder ogen te zien. De klimaatverandering, het verlies aan biodiversiteit, dat is echt en wordt steeds dreigender. Haarfijn legde Janse uit hoe wij als consumenten aan het lijntje van de economische systemen worden gehouden. Ons verlangen naar meer wordt constant gevoed, maar de spullen die aangeboden worden zijn niet bedoeld om lang mee te gaan. Het is de bedoeling dat we steeds weer kopen. Voor kledingproducenten is het rendabeler teveel te maken en overschotten weg te gooien, dan te weinig te maken en inkomsten mis te lopen. De bult aan onverkoopbare en afgedankte kleding is gigantisch. Om van de misstanden in de kleding-industrie maar niet te spreken.

Eigenlijk komt het erop neer dat hoewel de urgentie voor verandering wereldwijd wel gevoeld en erkend wordt, het in de praktijk niet veranderd wordt. Het zit zo diep in ons systeem om meer te willen. Overheden zijn niet bereid om de problemen echt aan te pakken en de industrie gaat wel door. We zitten dus vast in onze manier van leven. Dat is best een ontmoedigende boodschap.

De rijke jongeling

Sam Janse gebruikte in zijn lezing het Bijbelse verhaal van de rijke jongeling. Deze jongeman komt op een dag bij Jezus en vraagt Hem wat hij moet doen om eeuwig leven te krijgen. Jezus geeft een voor de hand liggend antwoord: ‘Hou je aan de geboden’. Het is geen bevredigend antwoord voor de rijke man. ‘Dat doe ik allemaal al mijn hele leven, maar wat ontbreekt mij nog?’. Dan wordt Jezus heel persoonlijk en concreet: ‘Verkoop wat je bezit en geef het aan de armen, dan zul je een schat in de hemel hebben. Kom dan terug om mij te volgen’. Dat is het moment waarop de jongeman verdrietig afhaakt.

Het verhaal kwam bij mij binnen. Ik ben die rijke jongeling! Zeker als het om duurzaam leven gaat. Niet voor niets begon ik dit stuk met alles wat ik al doe. Ik doe al zoveel? Wat kan ik nog meer doen? Hoe kom ik bij dat goede leven? Want wat ik ook doe, het lijkt niet genoeg. Sterker nog, in die tien jaren dat ik heb geprobeerd eerlijker te leven en dat ook op mijn bescheiden schaal te promoten, lijkt de urgentie alleen maar toegenomen. Doet wat wij doen er wel toe? Eigenlijk verlies ik hoop en sta ik op een punt dat ik zomaar verdrietig zou kunnen afhaken.

Waar komt mijn hulp vandaan?

Na de pauze deelde ik mijn gevoel met Sam Janse en de mensen die naar de lezing gegaan waren en toen gebeurde er iets wezenlijks voor mij. Iets waardoor ik ontdekte dat ik wel degelijk hoop heb, maar dat ik daarvoor wel van mij af moet kijken in plaats van het bij mijzelf te zoeken.

Janse erkende het gevoel en ook om mij heen merkte ik dat mensen soms ontmoedigd raken bij hun pogingen eenvoudig en duurzaam te leven. Dat is het eerlijke antwoord. Maar waarom zou je het dan toch doen? Volgens Janse zijn er in de ethiek twee stromingen als het gaat om het goede te doen. Het ene gaat uit van het beoogde effect en het andere van de intrinsieke waarde die bepaald handelen heeft. Anders gezegd, je kunt iets doen om iets te bereiken, maar je kunt ook iets doen omdat je ervan overtuigd bent dat het het goede is. Geloven tegen de klippen op, zou ik dat willen noemen.

Er is hoop!

En toen opeens viel het me in. Ik heb hoop! Ik ben net als Sam Janse ervan overtuigd dat een eenvoudig leven een goed leven is. Dat het ook past bij de christelijke levensstijl, die ik aanhang.  Leven van genoeg in het vertrouwen dat er ook genoeg gegeven wordt. Dat is wat Jezus ons in de Bergrede bijvoorbeeld leert, maar ook in het Oude Testament een regel is. Alleen als we eerst Gods koninkrijk zoeken, zullen we al het andere gewoon krijgen. Ik geloof dat. Ik geloof ten diepste dat gekke boek waarin zoveel verteld wordt over Gods weg met Zijn volk.

Als ik puur naar mijzelf kijk en naar alle gelovige en niet-gelovige groene doeners om mij heen, dan voel ik me machteloos worden. Het lijkt zo weinig voor te stellen tegenover die grote economische systemen die ons in de greep hebben. Maar als ik bedenk dat ik geloof dat God deze aarde en alles wat erop is bedacht en gemaakt heeft en daar nog steeds op betrokken is, dan lijkt al die noeste arbeid een stuk zinvoller te zijn. Dat is toch waar die Bijbelverhalen over gaan? Dat in onmogelijke situaties steeds weer uitkomst blijkt te zijn. God gaat het rechtzetten. Hoe? Ik weet het niet. Wanneer? Dat kan best een kwestie van een lange adem zijn. Maar dat Hij het gaat doen, dat wil ik geloven. Want zonder dat verlies ik alle hoop.

Sam Janse schreef in totaal drie boekjes over duurzaam leven. Je vindt ze vast wel in een christelijke boekhandel of anders online. Ze worden zelfs al tweedehands aangeboden via Boekwinkeltjes. De boekjes zijn geschikt voor Bijbelstudies, ook samen met een groep.