Ontwerper Floris Hovers (1976) maakte in opdracht van de Bethelkerk in Scheveningen een Kruisweg. Het werk is bijzonder indringend en helpt om het verhaal van de lijdenstijd van Jezus te beleven.
Katholieke kruiswegstaties
Een paar weken geleden ging ik naar een Evensong in de katholieke Paschaliskerk in het Haagse Benoordenhout. Gelijk toen ik de kerk binnenkwam werd ik getroffen door de kruiswegstatie die afgebeeld was langs de zijkanten van het portaal; veertien goudkleurige wandsculpturen op een donkergroene ondergrond die in indringende scenes de lijdensweg van Christus verbeelden in een Jugendstil-achtige stijl. Het was best overweldigend. Met een zekere dramatiek wordt een ontroerend en indringend verhaal verteld waar je nauwelijks omheen kunt.
Meteen moest ik denken aan het gesprek dat ik niet lang ervoor had gehad met kunstenaar en ontwerper Floris Hovers. Hij was op dat moment bezig met een ontwerp voor een Kruisweg in opdracht van de Scheveningse Bethelkerk. Zijn stijl was totaal verschillend van wat ik hier in die katholieke kerk zag; sober en ingetogen, tot op de kern teruggebracht. Helemaal trouw aan de stijl waarin Hovers werkt. Het contrast in stijl tussen de kruiswegstatie in deze katholieke kerk en het werk van de Limburgse ontwerper maakte me heel nieuwsgierig naar de uiteindelijke presentatie van de Kruisweg van Hovers.
In de katholieke kerk werd ik getroffen door dit detail van Maria Magdalena aan de voeten van Jezus aan het kruis; haar gebogen figuur en de lange haren die haar gezicht bedekken zijn ontroerend. Het is heel realistisch afgebeeld, maar laat daardoor ook weinig aan de verbeelding over.
De sobere stijl van Floris Hovers
Floris Hovers vertelde mij dat hij bekend was met de katholieke kruiswegstaties. ‘Je denkt dat je het wel kent. Ik kom al mijn hele leven in katholieke kerken’, vertelde hij mij. ‘Maar het is oppervlakkige kennis. Door met de Kruisweg bezig te zijn geeft het een verdieping. Wat zijn de symbolen? Alles heeft betekenis. Door het ontwerpen van dit werk wordt mijn kennis vergroot.’ Zelf omschrijft hij zijn stijl van werken als speels waarbij hij op zoek gaat naar de essentie van kleur en vorm met ruimte voor verbeelding. Hij werkt op het snijpunt van figuratie en abstractie met eenvoudige materialen en technieken. Het tegenovergestelde dus van de gemiddelde kruiswegstaties zoals wij die kennen.
‘Mijn werk is in basis over spelen.’
De Nieuwe Passie
Toch waagde hij zich aan het ontwerp voor een heuse kruiswegstatie toen hij door dominee Gerco Lock van de Bethelkerk werd gevraagd of hij mee wilde werken aan hun project De Nieuwe Passie. Binnen dit project werkt de kerk al vijf jaar samen met beeldende kunstenaars die in samenwerking met muzikanten in de kerk een presentatie houden in de lijdenstijd. ‘Het was gelijk raak toen ik benaderd werd’, zegt Hovers over de samenwerking met de Bethelkerk. Hij is zelf christen en dus houdt het thema van de lijdenstijd en Pasen hem ook persoonlijk bezig. ‘Ik ben actief betrokken in de kerk en heb affiniteit met het passieverhaal. Ik werk er met overtuiging aan. Nu met een extra dimensie.’
Dat het werk gepresenteerd wordt in combinatie met muziek gespeeld door Ars Musica onder leiding van Patrick van Linden geeft voor hem een extra dimensie aan het geheel, want ‘muziek is mijn tweede grote liefde’. Zelf speelt hij viool en hij kent de uitgekozen muziekstukken goed. Tijdens de presentatie op zondag 13 april bouwde Hovers zijn staties zelf op met de camera op zich gericht onder de prachtige klanken van Ars Musica die onder andere werken van Bach, Pärt en Sibelius speelde. Voorafgaand aan de indrukwekkende voorstelling vertelde Hovers aan het publiek dat voor hem die avond drie belangrijke elementen uit zijn leven samenkwamen; zijn vak, geloof en liefde voor de muziek. Het geheel versterkte elkaar waardoor het een indrukwekkende avond werd waarop het werk echt binnenkwam.
Floris Hovers bouwt zijn werk voor het oog van de camera op, terwijl Ars Musica prachtige en indringende muziek speelt. De combinatie van het werk dat tot leven komt en de muziek die klonk, kwam echt binnen. Het maakte dat het werk tot leven kwam. Op deze foto het verhaal van de ontmoeting van Jezus met de vrouwen. – Foto door Mariette Lock
De Kruisweg van Floris Hovers
Ik was zeer benieuwd naar het uiteindelijke werk van Floris Hovers. Zou het hem lukken om al die veertien staties overtuigend neer te zetten? Hoe zou hij het oplossen dat Jezus drie keer valt? Wat zou het werk met mij doen? Vanaf het allereerste begin was het raak. Voor het oog van de camera zette hij het Christusfiguur neer, een eenvoudige, iets gebogen vorm met een goud-wit gewaad en een aureool achter zijn hoofd die voor Pilatus en twee Romeinse soldaten staat. Het klopte helemaal. Sober en minimalistisch qua stijl en compositie en tegelijkertijd zo veelzeggend. Het vertelt het hele verhaal zonder onnodige details. Het zorgt ervoor dat je je helemaal focust op het verhaal, terwijl het alle ruimte geeft voor je eigen gedachten en gevoelens. Precies zoals het Hovers voor ogen staat in zijn ontwerpen.
Jezus wordt veroordeeld door Pilatus is de eerste scene van de Kruisweg. Het is meteen een van de complexte scenes uit het verhaal met meerdere figuren. Maar met overtuiging neergezet.
Het Passieverhaal komt tot leven
Ook de rest van het verhaal was overtuigend. Hovers is er wat mij betreft echt in geslaagd om een complex verhaal op een eenvoudige manier te vertellen en daarbij echt te raken. Misschien was het meest treffende moment van de avond wel toen de hele Kruisweg was opgebouwd en de muziek stopte en het publiek minutenlang doodstil bleef. Het werk verdient applaus, maar het maakt je in eerste instantie heel stil. Omdat je mee bent gegaan in het verhaal van lijden en sterven van Christus. De lijdende figuur die zo eenvoudig krachtig wordt verbeeld, beroofd van zijn mantel en daarmee zijn waardigheid eindigt spierwit en van alles ontdaan in het graf. Ondertussen heeft hij ontmoetingen met vrouwen, met Simeon en Romeinse soldaten, valt Hij en wordt aan het kruis genageld. Om dat alles op zo’n manier neer te zetten dat het klopt met geen element teveel, is echt knap werk.
Toen ik Hovers sprak vertelde hij mij dat hij hoopte dat hij door de katholieke traditie van de Kruisweg binnen te brengen in een protestante setting bij zou dragen aan de oecumenische gedachte. Met een oorsprong in een traditie van ‘klatergoud en figuratie’ is Hovers de weg gegaan van ‘sober en weglaten met ruimte voor verbeelding’. Hovers wilde de kijker de ruimte geven om zijn eigen verhaal te creëren en is daarin helemaal geslaagd.
Ik interviewde Floris Hovers voor het blad Kerk in Den Haag.