De film Metamorfose over het leven van de 17de eeuwse kunstenares Maria Sibylla Merian (1647-1717) is prachtig verstillend. Fascinerend camerawerk neemt je mee in de wereld van rupsen en de bijzondere en baanbrekende botanische werken van Merian. Deze film is een aanrader als je van kunst en natuur houdt en tegen trage beelden kunt.

Wie was Maria Sibylla Merian?

Maria Sibylla Merian is op zijn minst een bijzondere vrouw te noemen. Ze werd halverwege de 17de eeuw geboren in Frankfurt am Main in een artistieke familie waar ze al vroeg leerde tekenen en schilderen. Ze was als tiener al geboeid door de metamorfose van rupsen tot vlinders en zou haar hele leven lang onderzoek doen naar insecten en planten. Ze verzamelde rupsen en bestudeerde ze nauwkeurig. Ze ontdekte dat rupsen voorkeuren hadden voor bepaalde planten en was de eerste die insecten tekende met hun waardplanten. In 1665 trouwde ze met Johann Andreas Graff en met hem kreeg ze twee dochters, maar ze bleef heel zelfstandig haar vak uitvoeren en uiteindelijk strandde het huwelijk. Merian woonde toen met haar moeder en dochters in het Friese Wieuwerd waar ze in een religieuze groepering terecht gekomen was. Later trokken ze naar Amsterdam waar Merian toegang kreeg tot prachtige, exotische collecties van insecten bij rijke burgers met belangen in de koloniën. Ze was zelfs zo ondernemend dat ze in 1669 naar Suriname reisde om met eigen ogen de insecten daar te bestuderen en vast te leggen. Terug in Amsterdam maakte ze daar een publicatie van, die erg belangrijk werd. Ze stierf in 1717 in Nederland en is tot op de dag van vandaag bekend als een pionier in het onderzoek naar de transformatie van rupsen tot vlinder en haar prachtige natuurwerken.

Metamorfose – een film van Pim Zwier

Pim Zwier maakte op een heel bijzondere manier een film over het werk en leven van Maria Sibylla Merian. De film is echt traag, in positieve zin. Hij zoomt – net als Merian deed in haar werk – helemaal in op rupsen met hun waardplanten. Het camerawerk is echt heel mooi met verstillende, haast fotografische beelden van rupsen die op de planten rondkruipen en met een grote scherptediepte zijn gefilmd. Ik zou het Merian gegund hebben dat ze van zo dichtbij en op zo’n groot formaat naar deze insecten had kunnen kijken. Niet voor niks schreef het NRC erover dat rupsen de echte sterren zijn in deze biografische film. Daarnaast zien we beelden van acteurs die Merian en haar tijdgenoten naspelen. Ook dat gebeurt heel verstild en de beelden worden afgewisseld met prenten van plekken waar Merian geweest is in haar leven en waar steeds heel subtiel beweging in zit. De gesproken teksten zijn allemaal citaten van haarzelf of van tijdgenoten. Het geheel is omlijst met prachtige muziek van Holland Baroque. Het is echt anders dan de meeste films of documentaires en wat mij betreft moet je het gezien hebben als je van (oude) kunst of de natuur houdt en wel wat verstilling kunt gebruiken.

PS Wat ik het leukste detail vond, was het geknaag van de rupsen en het geluidje wat ze daarbij lieten horen.